Aktualności

Jesteś tutaj

Aktualności

Icyk Manger - 118. rocznica urodzin

2019-05-30

Icyk Manger urodził się 30 maja 1901 r. w Czerniowcach, w mieście wielu kultur, które znajdowało się wówczas pod panowaniem Austro-Węgier. Jego ojciec, Hillel, był krawcem i miłośnikiem literatury. Nowa literatura w języku jidysz była dla niego literatojre, czyli prawie tak ważnym jak Święta Tora. Zaszczepił tę miłość do literatury synowi. Icyk uczęszczał do chederu a następnie do cesarsko-królewskiego gimnazjum miejskiego. Choć zdolny i oczytany, został dosyć szybko wyrzucony ze szkoły z powodu złego zachowania.

Po wybuchu I wojny światowej Manger wraz z rodziną znalazł się w Jassach. Tam zetknął się ze spuścizną legendarnego żydowskiego trubadura Welwela Zbarażera i sam zaczął pisać pierwsze utwory w jidysz. W 1918 roku (miał wtedy 17 lat), w gazecie „Kultur” ukazał się jego pierwszy wiersz. Po I wojnie światowej osiadł w Bukareszcie i tam aktywnie uczestniczył w żydowskim życiu kulturalnym - pisywał do gazet wychodzących w jidysz, wygłaszał odczyty.

Icyk Manger / fot.Y.Agor / żródło: yiddishmusic.jewniverse.info/mangerizikIcyk Manger / fot.Y.Agor / żródło: yiddishmusic.jewniverse.info/mangerizik

W 1928 r. w wieku 27 lat Manger przyjechał do Warszawy i spędził w niej ponad 10 lat. Warszawa była wówczas największym centrum kultury żydowskiej. Lata spędzone w stolicy Polski okazały się najbardziej twórczym okresem w życiu Mangera. To w Warszawie w 1929 r. ukazał się jego pierwszy zbiór wierszy „Sztern ojfn dach” (jid. „Gwiazdy na dachu”) i kolejne - „Lamtern in wint” (jid. „Latarnie na wietrze”, 1933), „Welwl Zbarzer szrajbt briw cu malkele der szejner” (jid. „Welwel Zbarażer pisze list do pięknej Malki”, 1937) oraz „Demerung in szpigl” (jid. „Zmierzch w lustrze”, 1937) a także fikcyjna autobiografia „Di wunderleche lebns-baszrajbung fun Szmuel Abe Abwero” („Dos buch fun gan-ejdn”) (jid. „Księga raju, czyli Przedziwne żywota opisanie Szmula Aby Aberwo”, 1939). W Warszawie powstały najbardziej znane sięgające do biblijnych wątków wiersze, zebrane w tomikach „Medresz Icyk” (jid. „Midrasz Icyka”), „Chumesz lider” (jid. „Wiersze biblijne”) czy wreszcie nawiązujące do tradycji przedstawień purimowych „Megile Lider” (jid. „Wiersze ze zwoju Estery”). Twórczość tę zalicza się do najwyższej klasy poezji światowej. Manger tworzył również utwory dla kabaretów i filmu. Najbardziej znane to piosenki do filmu „Jidl mitn fidl” (jid. „Judel gra na skrzypcach”) w reżyserii Konrada Toma z 1936 roku.

Manger zawojował Warszawę. Został przyjęty do Żydowskiej Sekcji Pen-Clubu. Bywał w klubie Związku Literatów i Dziennikarzy przy Tłomackiem 13, gdzie czytał swoją poezję. Pisał również do prasy żydowskiej, m. in. do „Literarisze Bleter”.

W 1938 roku Manger zdecydował się wyjechać do Paryża. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do Londynu i spędził tam 11 lat. Przeżył wojnę i Zagładę, ale nie mógł się pogodzić ze śmiercią swojego narodu, o którym i dla którego tworzył. Jego powojenne utwory są pełne smutku i tęsknoty. Warszawę odwiedził jeszcze raz, przyjechał w kwietniu 1948 r. na uroczystość odsłonięcia pomnika Bohaterów Getta. Zamiast miasta, w którym spędził najszczęśliwsze chwile w życiu, zobaczył morze ruin i pustkowie.

W 1951 r. opuścił Anglię i wyjechał do Nowego Jorku. W 1967 r. przeniósł się do Izraela, gdzie pozostał już do swojej śmierci, która nastąpiła w 1969 roku.

W 1968 r. w Izraelu ustanowiono coroczną nagrodę jego imienia przeznaczoną dla twórców literatury jidysz. Wśród osób nagrodzonych znaleźli się m. in.: Abraham Suckewer, Chaim Grade, Kadja Molodowski, Icchak Baszewis Singer, Chone Szmeruk czy Chawa Alberstein.