Aktualności

Jesteś tutaj

Aktualności

Ester Rachel Kamińska - 152. rocznica urodzin

2019-12-25

Ester Rachel KamińskaEster Rachel Kamińska

Ester Rachel Kamińska urodziła się w 1870 r. w Porozowie (okolice Grodna) jako siódme dziecko rodziny Halpernów. Początkowo uczyła się w chederze, następnie u żony rabina. Jako 17-letnia dziewczyna wyjechała do Warszawy, gdzie zatrudniła się jako szwaczka, ciągnęło ją jednak do teatru. Dopóki żyli rodzice, nie zgadzali się, aby córka występowała na scenie. Po ich śmierci zgłosiła się do zepołu teatralnego, który szukał nowych aktorów. Została od razu zaangażowana do głównej roli - zagrała Mirele w sztuce „Kiszefmacherin” („Czarodziejka”) Abrahama Goldfadena. W tym zespole występował także Abraham Kamiński, za którego w 1893 r. wyszła za mąż.

Po ślubie Kamińscy ruszyli z zespołem w trasę. Występowali w miasteczkach centralnej Polski, potem na wschodzie – w guberni grodzieńskiej, mohylewskiej i czernichowskiej. Często w prymitywnych warunkach, gdzie scenę stanowiły rozłożone na beczkach deski. Ponieważ władze carskie nie wyrażały zgody na granie w jidysz, zespół Kamińskich udawał, że wystawia sztuki po niemiecku. Sztuki Abrahama Goldfadena czy Josefa Latajnera opracowywano tak, aby brzmiały bardziej niemiecko. Sytuacja uległa zmianie po 1905 roku. Odtąd zespoły teatralne mogły już grać w jidysz.

Kamińscy powrócili wówczas do Warszawy i wystawili w Teatrze Bagatela (przy ul. Bagatela) sztukę „Chanele di nejtorin” („Hane szwaczka”) Zygmunta Feinmana. Mimo iż teatr znajdował się daleko od dzielnicy żydowskiej, widzowie przybywali tłumnie a sztuka nie schodziła z afisza przez 10 sezonów.

Kamińscy do starego repertuaru złożonego głównie z lekkich utworów (Goldfaden, Hurwic, Latajner) zaczęli stopniowo włączać sztuki współczesnych autorów – Jakuba Gordina, Dawida Pinskiego, I. L. Pereca, Szolema Alejchema. Sięgali również po repertuar europejski – Molier, Aleksander Dumas, Maksim Gorki, Henryk Ibsen.

Ester Rachel stała się słynna dzięki rolom silnych kobiet – Chasi z „Chasie di jesojme” („Chasia sierota”) czy Mirele z „Mirele Efros” Jakuba Gordina. Krytyk teatralny Aleksander Mukdojni pisał, że to „pokolenia żydowskich matek mówią przez nią”. Nic więc dziwnego, że bardzo szybko zaczęto o niej mówić „di mame Ester Rochel” – „matka Ester Rachel”.

Na przełomie roku 1908 i 1909 zespół odbył tournée po Rosji. Ester Rachel po latach pisała: „w Petersburgu spędziłam 6 tygodni. Żydowska inteligencja, nawet ta asymilowana i przechrzczona, a także rosyjska krytyka przyjęła mnie z zachwytem. Pisano o mnie w gazetach, urządzano bankiety. Rosyjski świat kultury dowiedział się wtedy, co to takiego żydowski teatr i żydowski aktor”.

Zespół Kamińskich nie miał stałej sceny. Występowali tam, gdzie ich zapraszano. Przez krótki czas grali w Łodzi, a po powrocie do Warszawy - w Jardin d’Hiver przy Chmielnej oraz w Elizeum przy Karowej. Kamiński postanowił wybudować własną scenę. Korzystając z honorariów, jakie Ester Rachel otrzymała za występy w Stanach Zjednoczonych w 1909 i 1911 r., przebudował budynek cyrku na Dynasach na potrzeby sceny teatralnej. Powstała w ten sposób pierwsza stała scena żydowska.

Jednak zespół stale jeździł na występy gościnne – do Londynu, Paryża, Baku, na Litwę, do Odessy. Kiedy wybuchła I wojna światowa władze rosyjskie ponownie zabroniły grania w jidysz na scenie. Zespół z Esterą Rachel Kamińską grał w Odessie „Mirele Efros”, „Chasie di jesojme” („Chasia sierota”), „Got, mensz un tajwel” („Bóg, człowiek i diabeł”) Gordina po rosyjsku.

Podczas występów w 1918 r. w Łomży zmarł Abraham Kamiński. Po pogrzebie Ester Rachel pojechała na kolejne występy na Litwę, na Ukrainę i do Rosji. Grali na terenach po których przechodziły fronty wojny, a władza zmieniała się co chwilę. Przez ponad rok występowali pod flagą radziecką, w państwowych teatrach Moskwy i Połtawy. Dopiero w 1920 r. przez Kowno i Królewiec Kamińska powróciła do Warszawy. Występowała coraz mniej aż w końcu z powodu choroby musiała zrezygnować ze sceny. Zmarła 25 grudnia 1925 roku. Została pochowana na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej.